PATRIARCHOWIE I ARCYBISKUPI WIĘKSI
Patriarcha – z jęz. gr. "praojciec"; w Nowym Testamencie określenie protoplastów Izraelitów (Abraham, Izaak, Jakub oraz dwunastu synów Jakuba), ale także protoplastów ludzkości, oraz protoplastów rodów, np. Dawid.
W późnym chrześcijaństwie hierarchia Kościoła, zwierzchnik metropolitów, rządzący określonym przez prawo kanoniczne patriarchatem. Pięciu kanonicznych patriarchów to patriarcha Rzymu (papież, jednak w 2006 roku papież Benedykt XVI zrezygnował z tytułu patriarchy zachodu), patriarcha Konstantynopola, patriarcha Aleksandrii, patriarcha Antiochii i patriarcha Jerozolimy.
Na Zachodzie tytułem powszechnego patriarchy do niedawna posługiwał się papież. W Kościele Zachodu różnica między posługą papieża, wypełniającego prymat Piotrowy, i patriarchy, sprawującego władzę duchowną nad wszystkimi wiernymi obrządków Zachodu oraz nad wiernymi obrządków Wschodu zamieszkałymi we Włoszech, z biegiem czasu uległa zatarciu. Dlatego Benedykt XVI zrezygnował z tytułu patriarchy Zachodu w 2006 r., uwydatniając przez to tytuł biskupa Rzymu – wcześniejszy i bardziej biblijny od tytułu patriarchy.
Godność ta ma natomiast wciąż pełnię treści w Kościołach Wschodu, gdzie jest nawet uznawana za fundamentalną dla struktury Kościoła. Prawosławni teologowie pojmują Kościół powszechny nie jako jednolitą organizację poddaną władzy papieża, lecz jako związek pięciu równorzędnych patriarchatów ("pentarchię"), w którym papież nie ma władzy, a tylko honorowe pierwszeństwo. W tej strukturze przeciwstawiają patriarchę Konstantynopola, jako głowę Cerkwi prawosławnej na całym świecie, patriarsze Rzymu, jako "papieżowi Kościoła rzymskokatolickiego".
Ta rozbieżność koncepcji była jednym z powodów – a zarazem objawów – utraty komunii między Konstantynopolem i Rzymem.
Patriarchaty kanoniczne:
- patriarcha Rzymu
- patriarcha Konstantynopola
- patriarcha Aleksandrii
- prawosławny patriarcha Antiochii
- patriarcha Jerozolimy
Arcybiskup większy – w Kościele katolickim tytuł zwierzchnika katolickiego Kościoła obrządku wschodniego, posiadającego własną jurysdykcję i autonomię.
Arcybiskup większy wg Kan. 151 KKKW to metropolita stolicy określonej lub uznanej przez najwyższą władzę kościelną, który przewodniczy Kościołowi wschodniemu sui iuris, a któremu nie został nadany tytuł patriarszy.
Podobnie jak patriarcha arcybiskup większy jest wybierany przez synod Kościoła arcybiskupiego większego, po czym we własnoręcznie podpisanym liście zwraca się do papieża o zatwierdzenie wyboru. Po otrzymaniu zatwierdzenia następuje złożenie wyznania wiary i zaprzysiężenie elekta przed synodem biskupów danego Kościoła arcybiskupiego większego, a następnie zostaje przeprowadzona intronizacja, poprzedzona niekiedy przyjęciem święceń biskupich, o ile elekt wcześniej nie posiadał takowych. Jeżeli elekt nie zostanie zatwierdzony przez papieża, synod dokonuje ponownego wyboru w określonym terminie (Kan. 153).
Arcybiskupi więksi zaliczani są do hierarchów Kościoła, których kanon 984 KKKW wymienia w następującej kolejności: papież, patriarcha, arcybiskup większy, metropolita stojący na czele Kościoła metropolitalnego, biskup eparchialny i ci, którzy czasowo go zastępują w rządzeniu.
Arcybiskupi więksi zasiadający w kolegium kardynalskim zaliczani są do kardynałów prezbiterów, natomiast patriarchowie do kardynałów biskupów.
Arcybiskupi więksi są ipso iure (mocą samego prawa) członkami Kongregacji ds. Kościołów Wschodnich.
|
